By THOMAS FULLER
Published: August 22, 2012

Ðội xây dựng chỉ làm tới tầng đầu tiên trong công trình xây dựng Saigon Residence, một căn hộ cao cấp ở trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh. Chứng tích của dự án bị bỏ rơi còn sót lại là những đống gạch mốc, thanh thép gỉ và một nhóm nhỏ các nhân viên bảo vệ, và họ đã biến đổi nền xi măng trống thành một bãi đậu xe máy.

Có đầy rẫy hàng trăm khu xây dựng bị bỏ rơi ở các thành phố lớn của Việt Nam.

Tại các thành phố lớn của Việt Nam, thị trường bất động sản một thời bùng nổ đã sụp đổ. Hàng trăm khu xây dựng bị bỏ rơi là những dấu hiệu rõ ràng nhất của một nền kinh tế ốm yếu.Một viên chức cao cấp Đảng Cộng sản Việt Nam, nói chuyện trong phòng khách trang trí công phu của một tòa nhà thuộc địa Pháp, so sánh các vấn đề kinh tế của đất nước với sự sụp đổ của thị trường cách đây 15 năm đã san phẳng nhiều nền kinh tế vùng châu Á.

“Tôi có thể nói hiện tình bây giờ tương tự như cuộc khủng hoảng ở Thái Lan vào năm 1997”, ông Hứa Ngọc Thuận, Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh, cơ quan điều hành hàng đầu của thành phố cho biết. “Các nhà đầu tư bất động sản đã đẩy giá cao như vậy. Họ mua để đầu cơ chứ không phải để sử dụng”.

Vấn đề kinh tế của Việt Nam có vẻ ít nghiêm trọng hơn so với những vấn đề trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 1997. Nền kinh tế vẫn đang phát triển, mặc dù tương đối èo uột với tốc độ khoảng 4%, nhưng danh sách các vấn đề khó khăn của đất nước tiếp tục tăng lên.

Việc bắt giữ Nguyễn Đức Kiên, một trong những doanh nhân giàu có của Việt Nam, trong tuần này đã gây ra sụt giảm 4,8% trong chỉ số thị trường chứng khoán của nước này, một mức giảm lớn nhất trong vòng bốn năm. Các cáo buộc cho ông Kiên còn mơ hồ. Các phương tiện truyền thông nhà nước chỉ cho biết ông bị buộc tội hoạt động kinh doanh bất hợp pháp.

Cách xử lý bịt bùng vụ ông Kiên làm nổi bật lên một yếu tố trầm trọng tăng nặng đối với tai họa của đất nước: Cuộc hôn nhân độc hiểm mờ ám giữa lãnh đạo của Đảng Cộng sản và một nền kinh tế tư bản chủ nghĩa làm vẩn đục mịt mùng triển vọng phục hồi cho đất nước của 91 triệu người.

Các nhà đầu tư hoài nghi về quản lý kinh tế của chính phủ và đặt câu hỏi về độ tin cậy của số liệu thống kê. Ngân hàng trung ương của quốc gia này cho biết khách hàng vay đã ngừng trả lại 1 trong mỗi 10 khoản vay trong hệ thống ngân hàng, nhưng Fitch Ratings cho biết tỷ lệ phần trăm của các khoản nợ xấu có thể cao hơn nhiều.

Nếu cuộc khủng hoảng năm 1997 thường được đổ lỗi cho “chủ nghĩa tư bản bè phái”, vấn đề của Việt Nam có thể được mô tả như là chủ nghĩa tư bản bè phái theo kiểu cộng sản. Công ty nhà nước được “cơ cấu” với bạn bè và các đồng minh quan chức trong hệ thống Đảng Cộng sản.

Ông Jonathan Pincus, hiệu trưởng của Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright tại Việt Nam, nói “Nhà nước đang bị thao túng bởi những quan chức nhà nước để kiếm tiền”.

Ông nói ” Điều cần thiết nhất là Đảng Cộng sản phải từ bỏ chức năng quản lý các công ty này thế nhưng tôi không thấy nó được cứu xét.”

Giống như các bong bóng bất động sản ở các nơi khác trên thế giới, các nhà đầu tư ở Việt Nam đã lợi dụng tín dụng dễ dàng để xây dựng địa ốc với hy vọng trao tay tạo lợi nhuận. Điều khác biệt quan trọng nhất là một số các nhà đầu cơ bất động sản lớn nhất Việt Nam lại là doanh nghiệp nhà nước cấu kết với các chóp bu hàng đầu trong Đảng Cộng sản và được tính dụng lãi xuất thấp. Những công ty này đang phải vật lộn với mức nợ không thể thanh khoản, hoặc trong trường hợp của Vinashin và Vinalines, hai tập đoàn lớn của chính phủ, trên bờ vực phá sản.

Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn vù vù với năng động, chen chật với khách du lịch và tai ách bởi ùn tắc giao thông – những dấu hiệu của sức sống kinh tế của thành phố. Nhưng đó là mặt nạ che đậy những triệu chứng của các tai họa kinh tế toàn quốc: Những người trẻ ngày càng khó tìm được việc làm, gần 20% các công ty nhỏ và vừa đã tháo chạy trong năm qua, và các dự án cơ sở hạ tầng, thành phố trực thuộc Trung ương đang bị trì hoãn hoặc hủy bỏ .

Lê Đăng Doanh, một nhà kinh tế nổi bật và một cựu quan chức hàng đầu trong một tổ chức nghiên cứu của chính phủ, cho biết ông lo ngại về thời điểm của các vấn đề của đất nước, sắp tới cũng giống như nền kinh tế toàn cầu sa lầy do nợ nần và châu Âu vật lộn với các tình thế tiến thoái lưỡng nan tồn tại của euro.

“Vấn đề ở Việt Nam là một loại hỗn hợp rất độc hại từ cuộc khủng hoảng nợ châu Âu, tình trạng trì trệ trong nền kinh tế Mỹ cộng với một tình huống rất nghiêm trọng trong nền kinh tế trong nước”, ông Doanh nói. “Đó là một hỗn hợp rất nguy hiểm.”

Khu vực kinh tế tư nhân đang giúp giữ cho nền kinh tế chuyển động – Việt Nam là một nước xuất khẩu lớn quần áo và giày dép sang Hoa Kỳ, nhưng dòng tiền nước ngoài đã chậm lại. Cam kết của nhà đầu tư nước ngoài là $ 8 tỷ USD trong nửa đầu năm nay, một phần tư mức trong cùng thời kỳ ba năm trước đây.

Những hệ quả của các vấn đề khó khăn kinh tế của Việt Nam ảnh hưởng sâu rộng. Các khoản thu của chính quyền thành phố bị co hẹp lại trên khắp đất nước bởi vì các phí chuyển nhượng tài sản là một phần lớn thu nhập của họ. Theo ông Thuận, một quan chức cấp cao Thành phố Hồ Chí Minh thì tàu điện ngầm đầu tiên của thành phố Hồ Chí Minh được dự kiến ​​hoàn thành vào năm 2016 sẽ trì hoãn một năm sau so với kế hoạch,.Tại thành phố Trung phần Đà Nẵng, nơi đã phát triển mạnh trong thập kỷ qua, các quan chức đã buộc phải hủy bỏ dự án phát triển ở vùng ngoại ô của thành phố. Trần Văn Sơn, phó giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Đà Nẵng, cho biết ông “rất lo lắng” rằng thành phố sẽ phải thu gọn hơn nữa bởi vì thuế doanh thu tụt giảm nhiều hơn so với dự kiến.

Những người trẻ tuổi đang tìm kiếm các việc làm tốt hơn thì càng ngày càng thấy vượt tầm tay. Nguyễn Duy Hương, 21 tuổi, con trai của một nông dân trồng lúa ở vùng ngoại ô của thủ đô Hà Nội, đã dành phần đầu của năm nay tìm kiếm công việc trong các cửa hàng sửa chữa máy tính trong vô vọng.

Anh Hương nói “Mọi nơi tôi đến họ đều nói rằng họ chỉ cần các kỹ viên giỏi có kinh nghiệm. Họ không muốn người tập sự.”

Giống như nhiều người trẻ khác tại Việt Nam, anh Hương sống ở biên giới giữa công nghệ thông tin và nền kinh tế nông nghiệp. Anh đã làm việc bán thời gian tại một cửa hàng in ảnh, bằng cách sử dụng phần mềm để làm trắng khuôn mặt và loại bỏ nhược điểm, nhưng thu nhập chính của gia đình anh đến từ công việc chân tay do trồng và thu hoạch lúa gạo. Trong con đường tìm kiếm công việc toàn thời gian, gần đây anh bắt đầu tham gia các khóa học lập trình phần mềm của Reach, được tạo ra bởi một tổ chức phi lợi nhuận Plan International của nước Anh.

Những vấn đề phải đối mặt với những người trẻ tuổi không có gì gần tầm cỡ của cuộc khủng hoảng thất nghiệp Tây Ban Nha và Hy Lạp, nhưng việc tìm kiếm để có một công việc không còn tự động như một vài năm trước đây.

“Các công ty có nhiều sự lựa chọn”, bà Nguyễn Thị Vân Trang giúp điều hành các chương trình đào tạo nói. “Họ không phải nhận thanh niên, thiếu nữ chân ướt chân ráo ngoài đường”.

Chính phủ đã chiến đấu với những khó khăn của đất nước bằng các công cụ kinh tế vĩ mô cổ điển: thắt chặt cung tiền để thắt nghẹt lạm phát hai con số và sau đó cắt giảm lãi suất trong năm nay để tiếp sinh lực cho nền kinh tế.

Tuy nhiên, các ngân hàng vẫn rất thận trọng, một phần vì số lượng khách hàng không có khả năng trả lại khoản vay của họ ngày càng tăng. Việc cung cấp tín dụng trong nền kinh tế đang thu hẹp lại và tiêu thụ đứng yên, ví dụ như giới siêu thị đã thông báo giảm doanh số bán hàng từ 20 đến 30%.

Ông Doanh, nhà kinh tế, cho biết Việt Nam cần nhiều biện pháp hơn là chỉ tiêm tiền với lãi suất thấp hơn.

Ông Doanh nói các ụ đá khổng lồ nhà nước không hiệu quả như Vinashin, đã bành trướng loạn xạ đầu tư vào các doanh nghiệp mà họ chẳng đủ hiểu biết để hoạt động, cần phải được tháo dỡ, tư nhân hóa hoặc thu nhỏ lại.

“Bây giờ là thời điểm tốt để tiêu hủy sáng tạo”, ông nói, đề cập đến các khái niệm về thành lập công ty được thay thế bởi các đối thủ cạnh tranh sáng tạo hơn.

Tương tự như Hoa Kỳ, hồi sinh kinh tế Việt Nam lệ thuộc một phần vào sự phục hồi của thị trường bất động sản.

Theo ông Nguyễn Duy Lâm, Giám đốc Pacific Real, công ty xây dựng và bất động sản thì có quá nhiều thặng dư vượt quá nhu cầu diện tích văn phòng cho thuê tại thành phố Hồ Chí Minh. Ngay cả trong khu phố hấp dẫn nhất thì chỉ số thuê chỉ bằng một nửa mức của ba năm trước đây.

Ông Thuận, một quan chức Đảng Cộng sản, cho biết là “với hy vọng thu hút người mua nhiều hơn nước ngoài, các quan chức ở thành phố Hồ Chí Minh đã gửi một đề nghị chính thức với chính phủ trung ương để mở ra các thị trường bất động sản cho người Việt Nam định cư ở nước ngoài”

Tuy vậy, các đại lý bất động sản như ông Lâm tường trình là thương trường vẫn đóng băng.

“Mọi người muốn bán, ngay cả khi họ hạ giá nhưng vẫn không bán được “, ông Lâm cho biết trong một cuộc phỏng vấn trên sân thượng của một khách sạn ở thành phố Hồ Chí Minh. “Không có khách hàng.”

Ông Lâm trông mong vào triển vọng dài hạn của thành phố. Nhưng qua lời ông nói, một hình ảnh tương phản của Việt Nam lại lộ ra. Cái bóng đậm của tòa nhà chọc trời làm dở dang hiện ra lờ mờ trên cao, nhưng một khu xây dựng gần đó đã đánh bật được xu hướng: Vào một buổi tối chủ nhật, một cần cẩu vung qua lại dưới ánh sáng bóng đèn pha cho công nhân xây lên một tòa nhà khác để vẽ nét vào đường chân trời của thành phố Hồ Chí Minh.

Source: New York Times, In Vietnam, Growing Fears of an Economic Meltdown